Қазақстан: инклюзивті дамудың жаңа кезеңі жəне мүмкіндігі шектеулі адамдардың құқықтарын қорғау
Мүгедектердің құқықтарын қамтамасыз ету жəне олардың тең мүмкіндіктерін жасау қазіргі қоғамның маңызды басымдықтарының бірі болып табылады. Қазақстан, əлемнің көптеген елдері сияқты, əрбір адам өзінің ерекшеліктеріне қарамастан өз əлеуетін іске асыра алатын инклюзивті ортаны құру бойынша белсенді жұмыс жүргізуде. 2023 жылғы 7 маусымда Қазақстан Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияға Факультативтік хаттаманы ратификациялау арқылы мүгедектердің құқықтарын қорғауда маңызды қадам жасады. Бұл еліміздің халықаралық стандарттарға адалдығын жəне əрбір адам өз əлеуетін іске асыра алатын инклюзивті ортаны құруға ұмтылысын көрсетеді.
Бүгінде Қазақстанда ерекше қажеттіліктері бар 732 мыңға жуық азамат тұрады, бұл халықтың 3,6 пайызын құрайды. Мемлекет олардың өмір сүру сапасын жақсарту жəне тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету шараларын белсенді түрде жүзеге асыруда.
Еліміздің барлық өңірлерінде мүмкіндігі шектеулі жандардың жағдайын жақсарту, оның ішінде білім алуға, жұмысқа орналасуға, денсаулық сақтау мен əлеуметтік көмекке қол жеткізу бойынша жұмыстар жалғасуда.
2024 жылы азаматтар үшін рəсімдерді жеңілдететін сырттай медициналық-əлеуметтік сараптама жүргізу пилоттық жобасы аясында 96,9 мыңнан астам өтініш қаралды.
Əлеуметтік қызметтер порталы арқылы 1,1 миллионнан астам қызмет көрсетілсе, инватакси қызметі 207 мыңнан астам рет пайдаланылды.
Əлеуметтік қамсыздандыруға жұмсалатын шығыстар жыл сайын 22%-ға артып, 2024 жылы 748,5 млрд теңгені құрайды.
2024 жылдың желтоқсанында мүгедектіктің медициналық-əлеуметтік моделінен əлеуметтік жəне адам құқықтары моделіне көшуге бағытталған 2030 жылға дейінгі инклюзивті саясат тұжырымдамасы бекітілді. Жаңа тəсіл мүгедектердің қоғам өміріне белсенді қатысуының жаңа перспективаларын тудыратын мүмкіндігі шектеулі жандарды барынша əлеуметтік қамту шараларын қабылдауды көздейді.
Ұлттық құқық қорғау институты мен аймақтық өкілдер азаматтардың өтініштерімен белсенді жұмыс істейді, медициналық көмек көрсету, мүгедектерді тағайындау жəне жеке көмекшілермен қамтамасыз ету мəселелерін шешуге көмектеседі. 2024 жылы ондаған өтінімдер сəтті қаралып, қолдау тапты.
Осылайша, Шымкент қаласы бойынша уəкілдің өкіліне гр. Медициналық көмек алуға жəне мүгедектік тобын құруға жəрдемдесу туралы өтінішімен Г. Өкілдің көмегінің арқасында толық медициналық тексеруден өтіп, стационарлық емделіп, 1-ші топтағы мүгедектік тағайындалды.
Мониторинг барысында Жетісу өңірі бойынша өкіл балаларды заңсыз шығару фактілерін анықтады. «Мерей» балаларды оңалту орталығы 3-ші топ мүгедектігін құрғаннан кейін.
Бұл мəселе Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігі деңгейінде қаралды. Бүгінгі күні барлық жергілікті атқарушы органдарға 3-топтағы мүгедектердің тиісті ұйымдарда əлеуметтік қызмет алу құқығы туралы заңнама нормалары түсіндірілді.
Бұл жетістіктердің əрқайсысы Қазақстанның тең мүмкіндіктер саясатын дамытып қана қоймай, ерекше қажеттіліктері бар адамдардың өмір сүру сапасын белсенді түрде жақсартып жатқанын көрсетеді. Үздіксіз бастамалар мен өзгерістердің нақты мысалдары əділ жəне қолдаушы қоғам құрудың кілті болып табылады.
А.КАРИМОВ,
ҚР Адам құқықтары жөніндегі уəкілдің Ұлытау облысы бойынша өкілі.
