Адам саудасы – ауыр қылмыс

Адам саудасы – бұл қылмыстық іс-əрекеттің бір түрі. Адам саудасы балалардың саудасын ғана емес, əйелдер мен ерлердің саудасын да қамтиды, бұл ретте ол оларды жыныстық пайдалану мақсатында да, құлдыққа жəне мəжбүрлі еңбекке тарту мақсатында да жасалады.

ҚР Қылмыстық Кодексінде (бұдан əрі — ҚК) адамдарды сексуалдық мақсатта пайдалануға қатысты зорлық-зомбылық əрекеттері үшін, оның ішінде заңсыз адам саудасы үшін жауапкершілікті көздейтін бірқатар нормалар бар.
Сонымен ҚК-нің 121-бабы «Сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық əрекеттері», ҚК-нің 123-бабы – «Жыныстық қатынас жасауға, еркек пен еркектiң жыныстық қатынас жасауына, əйел мен əйелдің жыныстық қатынас жасауына немесе сексуалдық сипаттағы өзге де əрекеттерге мəжбүр ету», ҚК-нің 126-бабы — «Бас бостандығынан заңсыз айыру» жəне ҚК-нің 128-бабы – «Адам саудасы» үшін жауапкершілікті көздейді.
Бұл қылмыстың ерекшелігі сатып алу – сату кезінде немесе басқа мəмілелер жасау кезінде адам «зат», «өнім» ретінде қарастырылады, бұл жалпы адамзаттық құндылықтарды бұзатын терең циникалық құбылыс.
Назар аудара кету қажет, кəмелетке толмағандармен сауда жасау кезінде ата-аналар мен кəмелетке толмағандар арасындағы объективті отбасылық байланыстардың үзілуі нəтижесінде жасөспірімнің қалыпты моральдық, физикалық жəне психикалық дамуы бұзылады.
Субъективті жағынан, талданған қылмыс тек тікелей ниетпен жасалады, яғни кінəлі адам азаматтық-құқықтық мəміле жасайтынын түсінеді, оның «мəні» адам, оның ішінде кəмелетке толмаған адам, оның іс-əрекеті нəтижесінде мəміле болатынын жəне оның болуын қалайды. Кəмелетке толмаған баланы сатқан адамның қылмысының мақсаты əрқашан пайдакүнемдік болып табылады (мысалы, кəмелетке толмаған адамды белгілі бір сыйақыға сатуға немесе оны ағзалар мен тіндерді трансплантациялау кезінде донор ретінде пайдалануға жəне т.б.).
Сонымен бірге, кінəлі адамды қылмыстық жауапкершілікке тарту үшін оның осы баптың диспозициясында сипатталған əрекеттерді жасауы жеткілікті, сондықтан мотив қылмыстың біліктілігіне əсер етпейді, бірақ оны белгілеу жазаны даралау үшін қажет.
Қылмыстың субъектілері сатушы да, сатып алушы да болуы мүмкін. Кəмелетке толмаған адамға қатысты сатушы — ата-аналар, қамқоршылар, қамқоршылар жəне басқа адамдар, яғни кəмелетке толмағанның заңды түрде жақын туыстары. Кез-келген адам немесе жоғарыда аталған адамдар, ата-аналардың өздерін қоспағанда, сатып алушы бола алады.
Егер Сізге адам саудасы туралы фактілер белгілі болса «102» сенім нөміріне қоңырау шалуларыңыз қажет.

 Ұлытау ауданының прокуратурасы.