Жасөспірім тәрбиесі – маңызды мәселе

Жасөспірімдік кезең — адам өміріндегі ең маңызды əрі ерекше уақыт. Бұл уақытта балалар ересектікке алғашқы қадамдарын жасайды, жеке тұлға ретінде қалыптасады жəне болашақ өмірге деген көзқарастарымен құндылықтарын қалыптастырады. Қазіргі заманның жасөспірімдері бұрынғы ұрпақтарға қарағанда көптеген жаңа мүмкіндіктерге, бірақ сонымен қатар күрделі сынақтарға да тап болып отыр. Бұл мақалада жасөспірімдерге тəн ерекшеліктер, олардың бетпе-бет кездесетін мəселелері жəне дамуына қажетті жағдайлар қарастырылады.

Жасөспірімдік кезеңнің ерекшеліктеріне тоқтала кетсек, бұл кезеңде адамның физикалық, психологиялық жəне əлеуметтік тұрғыда өзгерістерге ұшырауы байқалады:
Физикалық өзгерістер. Жасөспірімдерде гормоналды өзгерістер басталып, дене жетілуі байқалады. Бұл кезеңде бойдың өсуі, сыртқы келбеттің өзгеруі, гормондық ауытқулар орын алады, бұл көп жағдайда өзінөзі бағалауға жəне эмоциялық жағдайға əсер етеді.
Психологиялық ерекшеліктер. Жасөспірімдер өздерін тану, болашақ туралы ойлау жəне өзінөзі анықтау жолында жүреді. Бұл кезеңде олар өзінің мықты жəне əлсіз жақтарын бағалауға тырысып, жеке тұлға ретінде қалыптасу үшін күрделі ізденіс кезеңіне өтеді.
Əлеуметтік өзгерістер. Бұл кезеңде жасөспірімдер əлеуметтік орталарда өз орнын табуға тырысады. Достар, сыныптастармен, құрдастарымен қарым-қатынас орнату маңызды рөл атқарады, ал отбасымен қарым-қатынас кейде күрделене түседі.
Қазіргі заманның жасөспірімдеріне тəн қиындықтар. Жасөспірімдер қоғамның түрлі қысымдары мен жаңа технологиялық дамуларымен бетпе-бет келеді. Олардың ішінде:
Əлеуметтік желілердің ықпалы. Бүгінгі жасөспірімдер өмірінің көп бөлігін əлеуметтік желілерде өткізеді. Бұл, бір жағынан, олардың ақпаратқа қол жеткізуіне жəне байланыс орнатуына мүмкіндік берсе, екінші жағынан, сыртқы келбетке, өмір салтына қатысты идеалдарды таңуға əкеледі. Өздерін басқалармен салыстыру, лайк пен пікірлерге тəуелділік, онлайн-абыройға көп мəн беру — жасөспірімдердің өзін-өзі бағалауына теріс əсерін тигізуі мүмкін.
Құндылықтар мен мақсаттардың қалыптасуы. Қазіргі заманда жастардың алдында көптеген жолдар бар, бірақ бұл таңдау жасау процесін қиындатады. Жасөспірімдер өз болашағын анықтауда үлкен жауапкершілікті сезінеді, əрі көп жағдайда атааналарының, қоғамның немесе мектептің талаптарына сəйкес келуге тырысады. Бұл құндылықтар қақтығысына жəне ішкі жанжалға əкелуі мүмкін.
Білім алудағы қысым. Мектептер мен университеттерге түсу үшін бəсекелестік артып келеді, сондықтан жасөспірімдер өздерін оқуға, тестілеуге көп уақыт арнауға мəжбүр. Бұл оқудағы қысым олардың эмоционалдық жəне психикалық денсаулығына кері əсер етуі мүмкін.
Қарым-қатынас дағдыларын дамыту. Жасөспірімдерде əлеуметтік дағдылар əлі де қалыптасу үстінде болғандықтан, олар өз эмоцияларын дұрыс жеткізу жəне басқалармен тиімді қарым-қатынас орнатуда қиындықтарға тап болуы мүмкін. Бұл оларды кейде жалғыздық сезіміне, түсінбеушілікке алып келеді.
Өзін-өзі тану жəне өзін-өзі қабылдау. Өзін тұлға ретінде анықтау, өз мүдделері мен болашаққа деген көзқарастарын қалыптастыру жасөспірімдер үшін күрделі процесс. Оларға кейде ата-аналарымен, қоғаммен немесе құрдастарымен келіспеушіліктер туады, бұл өз кезегінде олардың өзін-өзі бағалауына əсер етуі мүмкін.
Жасөспірімдерді қолдаудың маңызы. Жасөспірімдерге көмек көрсету, қолдау білдіру жəне олардың дамуына қолайлы жағдай жасау — қоғам мен отбасының маңызды міндеті. Мұнда бірнеше негізгі аспектілерді ескеру қажет:
Эмоционалдық қолдау көрсету. Ата-аналар, мұғалімдер жəне қоғам жасөспірімдердің сезімдерін түсініп, олардың эмоционалдық қажеттіліктеріне назар аударуы керек. Жасөспірімдерге қолдау білдіру олардың өзіне деген сенімділігін арттырады.
Салауатты өмір салтын насихаттау. Дұрыс тамақтану, спортпен айналысу, жеткілікті ұйқы — барлығы жасөспірімнің физикалық жəне психологиялық денсаулығы үшін өте маңызды. Ата-аналар мен мектептер салауатты өмір салтының артықшылықтарын түсіндіруде үлгі болуы керек. Технологияны қауіпсіз пайдалану. Əлеуметтік желілер мен интернетті дұрыс пайдалану туралы білім беру арқылы жасөспірімдерді кибербуллингтен, онлайн алаяқтықтан жəне интернетке тəуелділіктен қорғауға болады.
Шешім қабылдау дағдыларын дамыту. Жасөспірімдерге өз бетімен шешім қабылдау дағдыларын дамытуға көмектесу олардың болашақ өміріне қажетті тəжірибе болады. Ата-аналар олардың дербестігін қолдап, қателіктерінен сабақ алуына мүмкіндік бергені жөн.
Өзін-өзі тану жəне мақсат қою. Жасөспірімдер өздерін тереңірек танып, болашақ мақсаттарын анықтай алуы үшін қолайлы орта мен мүмкіндік қажет. Оларға өз қызығушылықтарын зерттеуге, түрлі хоббилерге қатысуға жəне өз болашағына сенімді қадам жасауға мүмкіндік беру маңызды.
Қорытындылай келе, жасөспірімдік кезең — есеюге, өзін-өзі анықтауға, өмірге деген құштарлық пен үлкен қызығушылыққа толы ерекше уақыт. Алайда бұл кезеңде жасөспірімдерге сыртқы ортадан көптеген қысым мен сынақтар түседі. Қазіргі заманның жылдам өзгеріп жатқан əлемінде олар дұрыс бағыт пен қолдауды қажет етеді. Қоғам, отбасы жəне мектеп жасөспірімдерге жан-жақты қолдау көрсету арқылы олардың жеке тұлға ретінде дамуына ықпал ете алады. Жасөспірімдерге көңіл бөлу, олардың қызығушылықтарын қолдау жəне тыңдау — болашақ ұрпақтың дені сау, өзіне сенімді, өмірде табысты болуына негіз қалайды.

Ұлытау ауданының прокуратурасы.