ҚОР 246 ҰЛЫТАУЛЫҚТЫҢ ҚҰҚЫҒЫН ҚОРҒАҒАН

Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі медициналық көмектің қолжетімділігі мен сапасын арттыру арқылы елдің әрбір азаматын күтпеген жерде орын алған қаржылық шығыннан қорғау мақсатында құрылған. Десек те тұрғындар аталған әлеуметтік жүйенің қызметін пайдалануға асығар емес. Бүгінде өңір халқының 84 пайызы сақтандырылған болса, 34 мың облыс тұрғынына МӘМС шеңберіндегі медициналық қызметтер қолжетімсіз. «Ақшамыз қайда кетеді?» деген көптің көкейіндегі өзекті сауалды Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының Ұлытау облыстық филиалы директорының міндетін атқарушы Абылайхан РАХЫМОВҚА жолдаған едік.

– Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының негізгі қағидасы бірлескен жауапкершілік екенін білеміз. Яғни бүгін сіздің көмегіңіз өзгеге тисе, ертең сіз басқаның жәрдемін көресіз. Десе де бұған келіспейтіндер бар. «Аударған ақша жеке шотқа жиналып, өзіме ғана жұмсалса» дейді. Сіздің ойыңыз?
–«Менің ақшам маған ғана жұмсалсын» деген ұсыныстың айтылып жүргеніне бірер жылдың жүзі болды. Бұл ұсыныс – орынсыз! Азаматтардың жылдық аударым мен емдеу шығындарын салыстырсақ пікірдің жансақ екеніне көзіміз жетеді. Мысалы, өзін-өзі жұмыспен қамтыған азамат дербес төлеуші ретінде әр ай сайын 4250 теңге, жылына 51 мың теңге жарна аударды делік. Бұл қаражат дербес шотта жиналып, пациент оларды өз қалауы бойынша емделу үшін пайдалана алады деп есептейік. Бірақ бұл сомаға шектеулі мөлшерде ғана ем ала алуға болады. Яғни 1-2 рет терапевтің қабылдауында болып, 2-3 анализ тапсырып, ультра-дыбыстық зерттеуден өтуге жетер. Егер кардиограмма, КТ/МРТ және басқа аспаптық диагностика қажет болса ше? Яғни бір жыл ішінде жинақталған жарналар диагноз қою үшін толық тексеруден өтуге жеткіліксіз.
Егер ота жасалатын болса, олардың құны бірнеше миллион теңгеге жетеді. Онда пациент жай ғана медициналық көмексіз қалады. Себебі, жиналған қаражат емделуге кететін шығынды жабуға жетпейді. Сондықтан бұл тәсіл пациенттің өзіне тиімсіз.
Қазақстандық медициналық сақтандыру жүйесінің негізгі қағидасы – ортақ жауапкершілік. Яғни қаржы қоры мемлекеттің, жұмыс беруші ұйым-ның, жұмыскерлердің және өзін-өзі сақтандырушылардың аударымдары мен жарналарының есебінен құралады. Ал жиналған қаржы тек медициналық көмекті тұтынушыларға жұмсалады.
МӘМС жүйесінде сақтандыру сомасына лимит қойылмайды. Яғни, науқас емдеу құнына және төлеген жарнасының көлеміне қарамастан көмекті қажетінше ала алады. Жүйенің жеке меншік сақтандырудан артықшылығы да осында.
–Абылайхан Мейірманұлы, көпшілікті мазалайтын тағы бір сұрақ ақшалар қайда кетеді? Қор бюджетінің оңды-солды жұмсалмауы бақылана ма?
–Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 16 қарашадағы «Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» заңына сәйкес, МӘМС қаражатының сақталуын қамтамасыз етуге мемлекет кепілдік береді. Қордың қаражаты Қазақстанның Ұлттық банкінде сақталады және тек қана МӘМС жүйесінде медициналық көмек көрсету бойынша денсаулық сақтау мекемелерінің көрсетілетін қызметтеріне ақы төлеуге жұмсалады. Мысалы, 2023 жылы Қор Ұлытау облысында МӘМС шеңберінде көрсетілген медициналық көмекке 8,1 млрд теңге жұмсады.
Қордың қаржылық есептілігі коммерциялық құпияны құрамайды. Қаражаттардың тиімді және дұрыс пайдаланғанын анықтау үшін Қазақстан Республикасының аудиторлық қызмет туралы заңнамасына сәйкес, жыл сайын міндетті түрде аудит жүргізіледі және нәтижелері құзырлы ұйымдардың деңгейінде қаралады. Сондықтан, бұқара халықтың «қордың қаржысын орынсыз пайдаланып жатыр» деп ойлауына ешқандай негіз жоқ.
–Емханаға айлап, тіпті жылдап бармасақ та, ара-тұра «Даму-мед» қосымшасына сіз дәрігер консультациясына жазылдыңыз деген мағынада хабарламалар келеді. Бұл – қаншалықты заңды?
–Өкінішке қарай мұндай жағдайлар кездесіп жатады. Әрине, бұл медициналық мекеме тарапынан жасалған – заңсыздық. Көрсетілмеген қызметті «көрсетті» деп қоса жазу экономикалық әсер ету шараларына алып келеді. Яғни, Қор жоспардан тыс мониторинг жүргізіп, қоса жазған медициналық ұйымға айыппұл салады. Айыппұл көлемі медициналық қызметтің түрі мен құнына байланысты. Мысалы, консультациялық-диагностикалық қызметті қоса жазса қызмет құнының 300% көлемінде айыппұл төлеуге міндеттеледі. 2023 жылдан бері біздің Филиал 4 қоса жазу бойынша отбасылық амбулаторияларға экономикалық шара қолданды.
Айта кету керек, біз қоса жазу фактілерін өздігімізден әзірге анықтай алмаймыз. Осы проблеманы шешу үшін қазіргі уақытта Қор Денсаулық сақтау министрлігі және Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігімен бірлесіп денсаулық сақтау жүйесін толық цифрландыру бойынша ауқымды жұмысты бастады. Бұл жұмыс е-Денсаулық платформасынан бірыңғай шеңберде жүргізілуде.
Егер тұрғындар өз жеке кабинетінде қоса жазуды анықтаса Қорға өзіне ыңғайлы келесі байланыс арналары бойынша өтініш жібере алады:
• Qoldau 24/7 мобильді қосымшасы
• fms.kz ресми сайты
• Telegram-дағы @SaqtandyrýBot
• 1414 байланыс орталығы.
–Жоғарыда Қор көрсетілген қызметтер үшін ақы төлейді дедіңіз. Сол қызметтердің сапасына мән беріле ме?
–Әрине. Қордың әр филиалында медициналық көмектің сапасын бағалау және шарттық міндеттемелердің мониторингі деген бөлім бар. Бөлімде білікті дәрігерлер жұмыс жасайды. Олар көрсетілген медициналық қызметтердің клиникалық хаттамалар мен стандартқа сай болуын тексереді.

Ұлытау облыстық филиалы 2023 жылы ағымдағы мониторинг шеңберінде 2,2 млн теңгеден астам сомаға медициналық көмектің сапасы мен көлемінің 23 567 ақауын анықтады. Шарттың талаптарын орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін проактивті мониторинг қорытындысы бойынша 10 медициналық ұйымнан 6,1 млн теңге көлемінде айыппұл өндірілді.

Нысаналы мониторинг екі медициналық ұйымда жүргізіліп, 1 медициналық ұйымға 1,03 млн теңге айыппұл салынды.

Жоспардан тыс мониторинг қорытындысы бойынша «Медициналық көмек көрсету стандарттарын «Денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі туралы ережені сақтамағаны үшін» медициналық ұйымға 30,4 млн теңге көлемінде айыппұл салынды.
–Қор пациенттердің құқығын қорғауды өзінің басты міндеті санайтынын естіп жүрміз. Шағым айтушылардың қатары қалың ба? Көбінесе қандай шағыммен хабарласады?
– Бүгінде азаматтар емханалардағы үлкен кезектерге, бейінді мамандар, КТ және МРТ жолдамаларын ұзақ күтуге, медицина қызметкерлерінің дөрекі қарым-қатынасына, білікті дәрігерлердің жоқтығына шағымданады. Өтініштерді талдау көрсеткендей, шағымдар негізінен алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсететін емханалардың жұмысына байланысты. Бұл барлық түскен шағымдардың шамамен 70% құрайды.
Мысалы, былтыр 1414 бірыңғай байланыс орталығына, Qoldau мобильді қосымшасына және Қордың Fms.kz сайтына бас-аяғы Ұлытау облысының медициналық мекемелерінің қызметіне қатысты барлығы барлығы 246 шағым түсті. Науқастардың шағымдары көбіне дәрігерлердің науқастарға тиісті ем тағайындамауына, консультативтік-диагностикалық қызметтерді күту мерзімінің ұзақтығына, қызметкерлердің әдеп нормаларын сақтамауына, көрсетілген медициналық қызметтердің сапасыздығына, медициналық оңалту мен тегін дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуден бас тартуға байланысты түсті. Бұл кемшіліктердің барлығы мекеме басшылығы тарапынан бақылау мен сұраныстың болмауынан және медициналық қызметкерлермен өз қызметтік міндеттерін тиісті дәрежеде орындамаудан орын алуда.
Қордың мамандары түс¬кен өтініштер мен шағымдардың әрқайсы¬сын жеке-жеке қарап, оң шешімін табуына атсалысқан. Мысалмен айтар болсам, былтыр мамандар Д есепте тұрған пациентке құны 22 мың теңге тұратын «Джардинс» дәрісіннің тегін берілуіне септесті. Сонымен бірге, бізге шағым түсірген тұрғындар гормон, дәрумен, аллерген талдауларын, МРТ, КТ, УДЗ сынды қызметтерді тегін ала алды.

–Абылайхан Мейірманұлы, уақыт тауып, сұрақтарымызға нақты жауап бергеніңізге рахмет!

Бота ШАЛҚАР.